«Πλατωνική «εκλεκτική συγγένεια»· ο απρόσωπος έρωτας»

Χαράλαμπος Χ. Σπυρίδης

Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών,

Κοσμήτωρ Διεθνούς Επιστημονικής Εταιρείας

Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας,

Αντιπρόεδρος Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας.

hspyridis@music.uoa.gr

http://users.uoa.gr/~hspyridis

Περίληψη

Επέλεξα να ομιλήσω με βάση τον Τίμαιο του Πλάτωνος γι’ αυτήν την ερωτική τάση που ενυπάρχει μέσα στην ανόργανη φύση, για το ζεύγος των αντιθέτων  έρωτας-θάνατος, Φιλότης-Νείκος, διά των οποίων αντιθέτων συντελείται όλο το δράμα του σύμπαντος κόσμου.

Ο Πλάτων στον διάλογό του Τίμαιος μέσω του «κεντρικού ομιλητού», του Τιμαίου του Λοκρού, πραγματεύεται συστηματικά τη δημιουργία του φυσικού κόσμου από μία τετρακτύ (=τετράδα) στοιχείων κι επιχειρεί να μαθηματικοποιήσει τη φύση.

Το πέρασμα από τον μύθο στον ορθό λόγο πραγματοποιείται με τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, οι οποίοι ερμηνεύουν τα φυσικά φαινόμενα. Από τις πλέον ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις του ζητήματος αυτού είναι των ατομικών φιλοσόφων Λευκίππου και Δημοκρίτου.

Και ο Πλάτων χρησιμοποιεί «άτομα». Όμως, τα Πλατωνικά «άτομα» δεν είναι υλικά σώματα, αλλά καθαρά μαθηματικά αντικείμενα. Είναι τριγωνικά επίπεδα γεωμετρικά σχήματα και αποτελούν τα ύστατα στοιχεία. Δεν είναι άπειρα, αλλά πεπερασμένου πλήθους. Είναι απελευθερωμένα από την έννοια της ύλης και μπορούν να αλληλομετασχηματίζονται χωρίς να δημιουργούν κανένα κενό.

Ο Πλάτων βάσει της Βιολογίας του Εμπεδοκλέους αποδέχεται τα τέσσερα στοιχεία του. Βάζει τον Τίμαιο να αναφέρει ότι το πυρ, ο αήρ, το ύδωρ και η γαία είναι σώματα. Ως σώματα, έχουν τη διάσταση του βάθους. Το βάθος περικλείεται από επιφάνειες. Όσες επιφάνειες είναι επίπεδες, αποτελούνται από ορθογώνια τρίγωνα, τα βασικά και θεμελιώδη στοιχεία της δομής του κόσμου.

Πρέπει με έμφαση να τονισθεί ότι τον 5^ο αι. π.Χ. ο Πλάτων εφαρμόζει μια θεμελιώδη αρχή των σημερινών Θετικών Επιστημών, η οποία αναφέρεται στη διατήρηση μιας «οντότητας»^. του πλήθους των «ομοειδών στοιχειωδών ορθογωνίων τριγώνων», όπως η Χημεία αναφέρεται στη διατήρηση της ύλης και η Φυσική στη διατήρηση του φορτίου, της ενέργειας, της ορμής κ.λπ.